Problemy komunikacyjne dziecka z autyzmem- w świetle literatury przedmiotu

Istotną kwestią w rozwoju dzieci autystycznych jest zaburzona komunikacja.

Zdrowe dzieci dysponują „zasobem słownictwa oraz znajomością reguł gramatycznych, które pozwalają im na sprawne komunikowanie się w sprawach codziennych”.

[1] Dziecko w wieku przedszkolnym przejawia również tendencję do tworzenia nowych słów (neologizmów), opanowuje umiejętność opowiadania, odróżniając je od innych form wypowiedzi. Jak podaje Maria Kielar-Turska: „umiejętności narracyjne dziecka rozwijają się w kontakcie z osobą dorosłą.

Badania B. Bokus (1985) wykazały, że jeśli dorosły ogląda wspólnie z dzieckiem obrazek będący tematem opowiadania, wówczas wypowiedź dziecka zawiera spostrzeżenie dotyczące obiektu i przedstawionego zdarzenia”.[2]

Zaburzenia komunikacji występujące w zaburzeniach autystycznych Irena Kruk-Lasocka opisuje następująco:

„dla osób nie autystycznych wymiana informacji o pogodzie jest pretekstem do przekazania zupełnie innych informacji, np. zdawkowej uprzejmości, okazanie drugiej osobie swego zainteresowania, itd.

Dla osoby autystycznej temat „pogoda” oznacza dosłownie przekazanie wszelkich informacji dotyczących tego zjawiska”.

[3] Jedną z grup cech autystycznych są jakościowe zaburzenia werbalnej i pozawerbalnej komunikacji.

Przyczyną zaburzeń sprawności komunikacyjnej jest najprawdopodobniej niewykształcenie sprawności percepcyjnej na skutek uszkodzenia lub upośledzenia rozwoju okolic kory mózgowej, które są odpowiedzialne za odbiór mowy w kontekście fonologicznym.

[4]Skutkiem takiego uszkodzenia mózgu jest brak rozumienia przekazu językowego i niemożność posługiwania się mową, co rzutuje na całościowe rozległe zaburzenia rozwojowe.

Temple Grandin o problemach komunikacyjnych dzieci z autyzmem pisze następująco: „w przeciwieństwie do zdrowych dzieci, które niezwykle szybko w sposób naturalny kojarzą konstrukcje językowe z rzeczami, z którymi stykają się w życiu, dzieci autystyczne muszą uczyć się, że rzeczy mają swoje nazwy. Muszą się uczyć, że słowa służą do porozumiewania się.

Wszystkie dzieci autystyczne mają problemy z długimi ciągami informacji werbalnych”.

[5] Można zatem powiedzieć, że dzieci z autyzmem mogą nabyć umiejętność posługiwania się językiem, ale umiejętność ta nie nabiera charakteru społecznej interakcji.

Warto również wspomnieć o dwóch ważnych teoriach dotyczących umiejętności komunikacyjnych dotyczących osób z autyzmem, 

a mianowicie - teorię umysłu oraz teorię centralnej koherencji.

Elżbieta Minczakiewicz przytacza wyniki badań dotyczących rozwoju mowy u dzieci autystycznych, z których wynika, że mowa rozwijała się powoli, z dużym opóźnieniem, czasem w sposób skokowy (pomijając etapy rozwoju mowy).

Większość z tych dzieci produkowała słowa i zdania, ale bez zrozumienia ich znaczenia, wypowiadając bez kontekstu.

[6] Dzieci z autyzmem mówią „do siebie”, „obok” i nadużywają wyrażeń stereotypowych.  

Problemy w rozumieniu kontekstu słów wypowiadanych przez drugą osobę, problemy 
w nadawaniu słowom subiektywnych znaczeń i tworzenia opowiadań wpływają na emocjonalny rozwój dziecka z ASD.

Podczas gdy zdrowe dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym mają już znaczące osiągnięcia w rozwoju poznawczym, językowym oraz obraz własnej osoby, dziecko autystyczne może być w tych kwestiach zagubione.

„Dzieci autystyczne mają trudności w rozpoznawaniu emocji innych ludzi i wyrażaniu własnych[7]”.

Autor: mgr Magdalena Półtorak

[1]Cyt. Red. B. Harwas-Napierała, J.Trempała, Psychologia rozwoju człowieka, tom II, wyd. PWN, W-wa 2002, 107.

[2]Cyt. Ibidem: s.110.

[3]Cyt.J. Kruk- Lasocka, Autyzm czy nie autyzm?, DSWE, Wrocław 2003, s.18.

[4]Za: K.Markiewicz, Możliwości komunikacyjne dzieci autystycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie, Lublin 2004, 45-54.

[5]Cyt. TempleGrandin, Myślenie obrazami oraz inne relacje z mojego życia z autyzmem, Synapsis, W-wa 2006, s.57-58.

[6]Za: red. J.Kruk-Lasocka, Z problematyki autyzmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1994, s.55.

[7]Cyt.A.Bryńska, G.Jagielska, J.Komender, Autyzm i Zespół Aspergera, wyd. PZWL, W-wa 2009, s.101.